Consumers' Forum & RTI

“ಸೋಮೂ, ಟಿವಿ ನೋಡಿದ್ದು ಸಾಕು. ಇನ್ನು ಹೋಂವರ್ಕ್ ಶುರು ಮಾಡು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ …" ಎಂದು ಅಮ್ಮ ಮೂರನೆಯ ಸಲ ಅಡುಗೆ ಕೋಣೆಯಿಂದ ಬೊಬ್ಬೆ ಹಾಕುತ್ತಾಳೆ. 

ಆದರೆ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಗದ್ದಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಸೋಮುವಿಗೆ ಅಮ್ಮನ ಏರುದನಿಯ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೇಳಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಅಲ್ಲೇ ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ ರೂಂನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಟಿವಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ತಂದೆಯ ಸಿಟ್ಟಿನ ನೋಟವೂ ಅವನಿಗೆ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. 

ಸೋಮು 10 ವರುಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಬಾಲಕ. ಟಿವಿ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಸಿನಿಮಾ ಹೀರೋಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದೆಂದರೆ ಅವನಿಗೆ ಪಂಚಪ್ರಾಣ. ಟಿವಿಯ ಮಾರಾಮಾರಿ ಹೊಡೆದಾಟದ ದೃಶ್ಯಗಳು ಅವನಿಗೆ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚು. ಕಾರ್ಟೂನ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನಂತೂ ಅವರು ಕುಳಿತು ಚಪ್ಪರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಟಿವಿ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಏನು ಚಲಿಸಿದರೂ ಅವನಿಗೆ ಆನಂದ. ಅದು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಿದಷ್ಟೂ ಮಜ. ಟಿವಿಯ ಎದುರೇ ಕುಳಿತಿರುವ ಸೋಮುವಿಗೆ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಆಟವಾಡಲು ಸಮಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಹೋಂವರ್ಕ್ ಮಾಡುವಾಗ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಪುಸ್ತಕ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಅದಾದ ನಂತರ ಅವನಿಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಕಂಡರಾಗದು. ಮಿದುಳಿಗೆ ಕೆಲಸ ಕೊಡುವ ಯಾವುದೇ ಚಟುವಟಿಕೆ ಅವನಿಗೆ ಬಹಳ ತ್ರಾಸದಾಯಕ. (ಇವೆಲ್ಲ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಮೊಬೈಲಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಬಾಲಕ-ಬಾಲಕಿಯರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ.) 

ಇಂತಹ ಬಾಲಕ ಸೋಮು ದೊಡ್ಡವನಾದಾಗ ಹೇಗಾದಾನು? ಯೋಚನೆ ಮಾಡುವ ಶಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದ ದಡ್ಡನಾದಾನೇ? ಅವನ ಮಿದುಳಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹಾಗೂ ಕಲಿಕೆಯ ಕೌಶಲ್ಯಗಳಿಗೆ ಟಿವಿ/ ಮೊಬೈಲ್ ವೀಕ್ಷಣೆ ಹಾನಿ ಮಾಡೀತೇ?

ಮಾತಿನ ಕಲಿಕೆ
ಟಿವಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಬಗ್ಗೆ ಹತ್ತು ವರುಷಗಳ ಅವಧಿ ನಡೆಸಿದ ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನದ ವರದಿಯ ಅನುಸಾರ ಟಿವಿ ವೀಕ್ಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಕ್ಕಳು ಮಾಟು ಕಲಿಯುವುದು ಬಹಳ ತಡವಾಗುತ್ತದೆ - ಮುಖ್ಯವಾಗಿ 1ರಿಂದ 5 ವರುಷಗಳ ಪ್ರಾಯದ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ. ಏಕಪದಗಳನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಕ್ಕಳು ಮಾತನಾಡಲು ಶುರು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ರಮೇಣ ಸಣ್ಣ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು, ಅನಂತರ ವಾಕ್ಯ ಸಮುಚ್ಚಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಆಟಿಕೆಗಳು ಬೇಕೆಂದು ಮಕ್ಕಳು ಹಟ ಮಾಡಿದಾಗ ತೆಗೆಸಿಕೊಡದಿರುವ ಹೆತ್ತವರುಂಟೇ? ಆದರೆ, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆಟಿಕೆ ತೆಗೆಸಿಕೊಟ್ಟೊಡನೆ ಹೆತ್ತವರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಮುಗಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಆಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಅಪಾಯ ಆಗದಂತೆಯೂ ಹೆತ್ತವರು ಕಣ್ಣಿಟ್ಟು ಕಾಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. 

ಏಕೆಂದರೆ ಆಟಿಕೆಗಳ ಬೃಹತ್ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಕರ ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಹಲವು ನಿದರ್ಶನಗಳಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಂಪೆನಿಗಳ ಆಟಿಕೆಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಾರಾಟ ತಲಾ ರೂಪಾಯಿ 3 - 4 ಕೋಟಿ ದಾಟಿದೆ! ಅದಲ್ಲದೆ ಲಿಯೋ, ಲಿಗೋ, ಬಾರ್ಬಿ ಇಂತಹ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಕ್ಕಳ ಆಟಿಕೆ ಕಂಪೆನಿಗಳೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೋಟಿಗಟ್ಟಲೆ ರೂಪಾಯಿ ವಾರ್ಷಿಕ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ. ಇಂತಹ ದಂಧೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಕರ ಲಾಭದಾಸೆಗೆ ಮಕ್ಕಳು ಬಲಿಯಾಗದಂತೆ ಹೆತ್ತವರೇ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ವಹಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.

ಅಧ್ಯಯನದ ಫಲಿತಾಂಶ 
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೇ ಕುತ್ತಾಗಬಲ್ಲ ಆಟಿಕೆಗಳ ಆಕಾರ, ಗಾತ್ರ, ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುವ ದೋಷಪೂರ್ಣ ಅಥವಾ ವಿಷಯುಕ್ತ ವಸ್ತು/ ಪೈಂಟ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಆಟಿಕೆಗಳ ಮಾರಾಟಗಾರರು, ಹೆತ್ತವರು ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಿಂದ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆಟಿಕೆಗಳ ಸುರಕ್ಷಿತತೆ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಮಾನದಂಡ ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಆಟಿಕೆಗಳಿಂದಾಗುವ ದುರ್ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರ ಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕೆಂದು ಅಧ್ಯಯನ ತಂಡವು ಶಿಫಾರಸ್ ಮಾಡಿದೆ.

ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾದ ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಆಟಿಕೆಗಳ ವಿವರ ಹೀಗಿದೆ:
1) ಮರದ ರೈಲು, ವಿಮಾನ: ಇವುಗಳ ಮೊಳೆಗಳಿಂದ ಎಳೆಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಗಾಯವಾದ್ದರಿಂದ ಟಿಟಿನಸ್ ರೋಗಕ್ಕೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಬೇಕಾಯಿತು.
2) ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಚುಚ್ಚುಪಿನ್ ಮತ್ತು ತೂತು ಫಲಕ: ಇದು ತೂತು ಫಲಕದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಚುಚ್ಚುಪಿನ್‌ಗಳನ್ನು ಚುಚ್ಚಿ, ವಿವಿಧ ಆಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಆಟಿಕೆ. ಆ ಚುಚ್ಚುಪಿನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ತೆಗೆಯುವಾಗ ಮಕ್ಕಳ ಚರ್ಮ, ಬೆರಳುಗಳು ಮತ್ತು ಉಗುರುಗಳಿಗೆ ಘಾಸಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಳೆಗಾಲ ಶುರುವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಡೆಂಗ್ಯೂ ಮತ್ತು ಮಲೇರಿಯಾ ರೋಗ ಬಾಧೆಗೆ ಒಳಗಾಗುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ವರದಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಂತ “ಸೊಳ್ಳೆ ಪರದೆ ದೊಡ್ಡ ರಗಳೆ ಅಂತ ಮೂಲೆಗೆಸೆದಿದ್ದೀರಾ? ಸೊಳ್ಳೆ ಓಡಿಸುವ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಿರುವ ಕಾಯ್ಲ್ ಅಥವಾ ಮ್ಯಾಟ್‌ಗಳನ್ನು ಬೆಡ್‌ರೂಂನಲ್ಲಿ ಉರಿಸಿಟ್ಟರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳನ್ನು ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಸೊಳ್ಳೆ ಪರದೆ ಮೂಲೆಗೆಸೆದು, ಸೊಳ್ಳೆ ಕಾಯ್ಲ್ ಅಥವಾ ಮ್ಯಾಟ್ ಉರಿಸಿಟ್ಟು ಮಲಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅವು ಸುರಕ್ಷಿತವೇ? ಅಲ್ಲವೇ ಅಲ್ಲ.

ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಫಲಿತಾಂಶ
ಸೊಳ್ಳೆ ವಿಕರ್ಷಕಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು ನಮ್ಮ ಕೇಂದ್ರ ನರಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಲಕ್ನೋದ ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಕಾಲೇಜಿನ ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಜ್ಞರಾದ ಡಾ. ದೇವಿಕಾ ನಾಗ್ ಅವರು ಕಾರ್ಖಾನೆ ಕೆಲಸಗಾರರ ಬಗ್ಗೆ ನಡೆಸಿದ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಸೊಳ್ಳೆ ವಿಕರ್ಷಕಗಳು ಮನುಷ್ಯರಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ದೈಹಿಕ ಸಂಕಟ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಸತ್ಯಾಂಶ ಚೀನಾದಿಂದಲೂ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.

ಸೊಳ್ಳೆ ವಿಕರ್ಷಕಗಳ ಧೂಮವನ್ನು ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಉಸಿರಾಡುವ ಎಳೆಗೂಸುಗಳಂತೂ ಅಪಾರ ದೈಹಿಕ ಸಂಕಟ ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಆ ಎಳೆಗೂಸುಗಳ ಹೆತ್ತವರಿಗೆ ಸೊಳ್ಳೆ ವಿಕರ್ಷಕಗಳೇ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ!

ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಕೀಟಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು ಅವುಗಳ ಎಡೆಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಇರಿಸುವ ನ್ಯಾಫ್ತಲೀನ್ ಗುಳಿಗೆಗಳೂ ಐದು ವರುಷಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ವಿಷಕಾರಿ ಆಗಬಲ್ಲವು ಎಂದೂ ಡಾ. ದೇವಿಕಾ ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಗುಳಿಗೆಗಳ ವಾಸನೆ ಅಡರಿದ್ದ ಶಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಎಳೆ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸುತ್ತಿ ಮಲಗಿಸಿದಾಗ, ಮಕ್ಕಳು ಅರೆ ಮೂರ್ಛಾವಸ್ಥೆಗೆ ಒಳಗಾದರು ಎಂದು ಅವರು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. 

ವೈದ್ಯರಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟ ಎಚ್ಚರಿಕೆ

ಭರ್ಗುರಾಮ್ ಮಹಾಧಿಕ್ ಮುಂಬೈಯ ಧನ್ವಂತರಿ ಇಂಜಿನಿಯರ್ಸ್ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಫಿಟ್ಟರ್ ಆಗಿ ರೂ.೬,೦೦೦ ತಿಂಗಳ ಸಂಬಳಕ್ಕೆ ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು.

೨೭ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೨ರಂದು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅವರಿಗೆ ಎದೆನೋವು ಕಾಣಿಸಿತು. ಅವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು ಅವರನ್ನು ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯೊಳಗಿನ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಕೋಣೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದು ವಿರಮಿಸಲು ಹೇಳಿದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಎದೆನೋವು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ವಾಶಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮುಂಬೈ ಮುನಿಸಿಪಲ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಒಯ್ದರು.

ಆದರೆ ಮಹಾಧಿಕರು ಬದುಕಿ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅದೇ ದಿನ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯು ನೀಡಿದ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟಿನ ಅನುಸಾರ “ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಅವರನ್ನು ತರುವಾಗಲೇ ಪ್ರಾಣ ಹೋಗಿತ್ತು”. ಅನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಅಧಿಕಾರಿ ನೀಡಿದ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟಿನಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಅವರ ಸಾವಿನ ಕಾರಣ, “ಹೃದಯಾಘಾತ”. ಆಗ ಮಹಾಧಿಕರಿಗೆ ೫೦ ವರುಷ ವಯಸ್ಸು.

ಭರ್ಗುರಾಮ್ ಮಹಾಧಿಕ್ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ರಾಜ್ಯ ವಿಮಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ (ಇಎಸ್ಐಸಿ) ವಿಮಾ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ನೋಂದಾಯಿಸಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಧನ್ವಂತರಿ ಇಂಜಿನಿಯರ್ಸ್ ಘಟಕವು ಮಹಾಧಿಕರ ವಾರೀಸುದಾರರ ಹಕ್ಕುಸಾಧನೆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಇಎಸ್ಐ ಕಾಯಿದೆ ಪ್ರಕಾರ ೧೧ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ರಂದು ಇಎಸ್ಐ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ೧೪ ಮೇ ೨೦೧೨ರಂದು ಅದು ಆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಈ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಿರಾಕರಿಸಿತು, “ಮೃತರಾದ ಮಹಾಧಿಕರನ್ನು ಇಎಸ್ಐಸ್ ಕಾಯಿದೆ ಪ್ರಕಾರ ಉದ್ಯೋಗಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗದು.”

ಹಕ್ಕುಸಾಧನೆಯ ನಿರಾಕರಣ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣ: ವಿಮಾ ಪಾಲಿಸಿದಾರನು ಸಹಜ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಮೃತನಾಗಿದ್ದಾನೆ; ಕೆಲಸದ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ದಣಿವಿನಿಂದಾಗಿ ಅವನ ಸಾವು ಸಂಭವಿಸಿಲ್ಲ.